Helpen bij verlies en verdriet – Manu Keirse

‘Helpen bij verlies en verdriet’ van Manu Keirse.

Dit boek kende ik niet toen ik zelf mijn man verloor. Wat zou het me geholpen hebben. Het stelt gerust, en in die zin vind ik het troostrijk. Het stelt gerust in dat het normaal is om een orkaan van emoties te voelen na een verlies. De vele voorbeelden helpen inzien dat je niet abnormaal bent, niet direct depressief, niet van het padje geraakt, maar een normaal proces doorloopt. Ook de heldere lijstjes met tips, do’s en don’ts voor zowel de rouwende als de omgeving had ik graag tot mijn beschikking gehad.  Ik ga jullie de komende tekeningen meenemen in een paar voorbeelden.

Concentratieverlies, verpletterende moeheid, boosheid, schuld, schaamte, ongeduld, niet weten wat je wil, na verlies zijn het allemaal normale reacties van evenwichtige mensen. Het heeft te maken met je capaciteit om van mensen te houden. Jouw pijn kan via al deze gevoelens naar buiten barsten. Als dat je omgeving verontrust, laat ze dit boek lezen zodat ze het beter kunnen begrijpen. Keirse stelt: ‘Antidepressiva helpen niet om het verdriet te boven te komen, ze remmen het uiten van verdriet af’. Tussen zijn vele tips voor mensen in verdriet schrijft hij bijvoorbeeld: ‘Laat toe dat mensen zorg voor je dragen. Wanneer je een been breekt, word je ook verzorgd en dat is veel minder ingrijpend.’    

Ik geloof niet dat de term Holding Space ergens letterlijk door Manu Keirse gebruikt wordt, maar al zijn tips voor de omgeving van de rouwende zijn ervan doordrongen. Holding Space, ruimte openhouden, de bereidheid om naast de ander te lopen, zonder oordeel, zonder op te lossen of poging om te veranderen, zonder de pijn weg te willen halen. Keirse schrijft: ‘Eerst en vooral moet je luisteren. En daarna moet je luisteren. En als je dit hebt gedaan, probeer dan nog eens te luisteren.’ Holding Space. Misschien is het door mijn sterrenkunde-achtergrond dat ik dit begrip zo mooi vind. Space, het heelal, is wat het is en volgt zijn eigen wetten. Ons liefdevol vasthouden van elkaar, het samen dragen, geeft het bezieling en zin.

‘Veel mensen kennen enkel de intuïtieve stijl van rouwen, waarbij je intense gevoelens ervaart en uit. Wat daarvan afwijkt, wordt vaak beschouwd als niet rouwen en als een probleem.’ schrijft Keirse. De intuïtieve manier kenmerkt zich door veel gevoelens die alles overheersen en geuit worden. Praten, delen en steun zoeken helpen. Je hebt minder energie en motivatie voor probleemoplossend denken. De instrumentele manier focust meer op het denken. Het verdriet komt eerder naar buiten in de vorm van actie en rusteloosheid. Deze mensen willen wel praten, maar eerder probleemoplossend dan over hun gevoelens. In actie komen helpt hen. Vrouwen hebben vaker de intuïtieve rouwstijl, mannen vaker de instrumentele, maar andersom komt ook voor, en hoe ouder je bent, hoe groter de kans dat je een mengvorm hebt ontwikkeld. Keirse schrijft hier een heel hoofdstuk over, immers: ‘Als je samen rouwt, helpt het om uitleg te krijgen over beide manieren, zodat je kunt leren hoe je elkaar hindert en hoe je elkaar ondersteunt.’

‘Sterven is verhuizen van de buitenwereld naar het hart van de mensen die van je houden’, schrijft Keirse. In 33 hoofdstukken beschrijft hij zeer compleet wat daar allemaal bij komt kijken in zeer verschillende omstandigheden. Recent verloor mijn zoon een goede vriend door zelfdoding. Ik las het hoofdstuk over zelfdoding dit keer dan ook met compleet andere ogen. Over hoe je moet leren verdergaan met iets dat je nooit volledig kunt verklaren. Over het belang om toch over de waaromvraag te praten, zodat het niet in je binnenste blijft woekeren. Over dat velen in de omgeving zullen moeten leren dat je schuldig voelen niet hetzelfde is als schuldig zijn. En over dat de rouw nooit eindigt, maar dat de heling begint zodra je zijn leven meer begint te herinneren dan zijn sterven.

‘Je verliest in stukjes. Je realiseert je maar geleidelijk aan wat je allemaal verliest. Het strekt zich uit over je leven.’ Ook dit herken ik zo. Bijzondere momenten zoals een diploma-uitreiking of het eerste eigen huis van je kind bewonderen. Soms ook hele gewone kleine momentjes: een geur die voorbijkomt, het geluid van een motor door de straat of wandelen op een plek waar je vroeger samen kwam. ‘Je ervaart zijn afwezigheid in de duizenden contexten van het dagelijks leven’ schrijft Keirse. Het mooie van die momenten vind ik dat je de innerlijke verbondenheid blijft voelen. En in het delen van je verdriet, groeit de verbondenheid met anderen.

Al lezend in dit boek werd ik me opnieuw bewust dat we als maatschappij op dit moment ook in een rouwproces zitten. We worstelen met zijn allen om een weg in deze nieuwe realiteit te vinden en komen angst, verdriet, opstandigheid tegen. Onze woorden kunnen snel weerstand oproepen. Ik merkte het bij het opnemen van dit filmpje, zo bang om iets verkeerds te zeggen. Precies dat is waarom we soms moeilijk contact leggen met iemand in de rouw. Toch geloof ik dat het goed is om in gesprek te blijven. Mild te zijn voor jezelf en de ander. ‘Houd moed, heb lief’ las ik buiten op een groot spandoek en dat is precies de essentie van dit boek.