Versie 2: de eerste sprokkels met kleine correcties – maart 2021

Een sprokkeldocument? Wat is dat? Ik ben een sprokkelaar. Ik lees graag en veel en ontdek dan telkens weer nieuwe stukjes informatie die ik ergens bij wil laten horen. Ik ben geen trouwe blogschrijver. Eén van de oorzaken is perfectionisme: het duurt lang voordat ik een stuk tekst goed genoeg vind. Als oplossing heb ik sprokkeldocumenten bedacht. Hier voel ik me vrij om kennis te delen zonder dat die compleet hoeft te zijn. Hier mag ik er telkens weer wat aan toe voegen. En ik daag je uit: heb je een nieuw sprokkeltje voor mij? Mail het me! Wie weet komt het dan hier terecht.

Tot mijn veertigste levensjaar was ik nauwelijks bewust bezig met het verschijnsel rouw. Ik voelde me verdrietig na het overlijden van mijn oma’s, en ontdaan na een zelfmoord van een collega. Maar had al jong geleerd om gewoon weer door te gaan, me te concentreren op studie of werk. Pas toen mijn eigen man overleed, ging ik door een heel scala van ervaringen dat zo heftig was dat het leven niet ‘gewoon’ doorging.  De eerste jaren stond ik in een overleefstand. Later begon het lezen en volgde ik opleidingen. Nu heb ik weet van vele modellen en theorieën over rouw. En kan ik mijn eigen ervaringen vergelijken met de verhalen van anderen die ik tegen kwam. Wat leerde ik over rouw? Zie hier mijn eerste sprokkels.

Iedereen doet het op zijn eigen manier

‘Elke mens is als alle anderen; elke mens is als sommige anderen; en elke mens is als niemand anders’ – William Worden –

Er bestaat geen goede of foute manier om te rouwen, geen lijstje dat je af moet werken en dan ben je klaar. Er zijn zoveel factoren die van invloed zijn. Het is zo anders of je een partner, kind, ouder, broer/zus, vriend, collega, baan of bijvoorbeeld gezondheid verliest. Trad het verlies plotseling op of zag je het aankomen? Hoe ben je als persoon? Laat je je makkelijk troosten, ben je gewend om door te bikkelen? Naast verdriet horen soms ook boosheid, schuldgevoel, angst of andere gevoelens bij een rouwproces. Wat heb je in je jeugd geleerd of meegemaakt op het gebied van hechting en verlies? Het maakt allemaal uit voor hoe je door het rouwproces heen gaat. En dat is helemaal OK.

Balans zoeken tussen verlies- en herstelgericht bezig zijn

Het bootje met twee roeispanen boven dit sprokkeldocument staat voor mij symbool voor het vinden van balans. De ene roeispaan staat voor de momenten dat je vol in het verlies zit, emoties doorleeft, bij je herinneringen bent. De andere voor de momenten dat je je leven weer oppakt, afleiding zoekt en een nieuwe weg in het leven. Ergens voelde voor mij de afwisseling ook fijn. Het ritme van mijn kinderen dwong me naar het schoolplein ook al zat ik diep in het verdriet. Dat ik hen zelf op wilde halen, hielp me om de sombere stemming te doorbreken. Omgekeerd als ik veel plezier had, moest er na een tijdje een beetje verdriet bij, om mijn man als het ware te betrekken, om hem niet kwijt te raken. Overigens heeft de één een sterkere roei-arm op de verliesgerichte spaan en de ander op de herstelgerichte spaan. Het is dus niet zo dat beide kanten altijd precies evenveel nodig zijn. Merk je echter na een aantal maanden dat je voortdurend met één spaan blijft roeien, dan kan een beetje hulp handig zijn. Blijf je in verdriet hangen en lukt het niet om het leven op te pakken, of werk je heel hard en druk je op die manier je emoties weg, dan ben je misschien in een kringetje rond aan het draaien.

Veel mensen zijn bang voor emotie

De grootste steun vond ik bij mensen die simpelweg naar mijn verhalen luisterden. Die rustig en kalm bij mijn verdriet konden zijn. Het waren de mensen die niet bang waren voor intense emoties.  Zij vroegen door en hielpen me zo mijn ervaringen te ordenen, dieper te voelen, mijn eigen oplossingen te vinden.

Soms trof ik mensen die vroegen ‘of ik het al een plekje had gegeven’. Zij kwamen vervolgens met adviezen die problemen moesten oplossen: ‘Ga op een datingsite. Als je eenmaal een nieuwe partner hebt, is alles weer goed’. In het beste geval irriteerde me dat een beetje en voelde ik me onbegrepen. Vaker maakte het onzeker, gaf het me het gevoel dat ik het niet goed deed, dat ik er nu wel overheen moest zijn. Uiteindelijk leerde ik zien dat hun ‘hulp’ vaak meer met hun eigen ongemak, hun eigen pijn om mij zo verdrietig te zien, te maken had. Mijn advies aan de omgeving van een rouwende: probeer dat ongemak te verduren, je kunt het niet oplossen voor de ander en dat hoeft ook niet. Jouw aanwezigheid, luisterend oor en misschien af en toe wat praktische hulp zijn voldoende. En wat altijd handig is: vraag waar de rouwende behoefte aan heeft.

Het verschil tussen rouw en depressie

Sommige mensen vonden in mijn diepste verdriet dat ik naar de dokter moest voor antidepressiva. Antidepressiva zijn niet handig zolang het om gewone rouw gaat, want die blokkeren deels jouw gevoel, terwijl de emotie juist gevoeld moet worden. Empathie en ondersteunende gesprekken zijn een beter medicijn. Rouwen kan veel tijd kosten. Wanneer het leven stap voor stap ook weer wordt opgepakt, is dat geen reden tot zorg. Misschien helpt dit lijstje je om onderscheid te maken. Twijfel je, raadpleeg dan je huisarts.

Rouw gaat niet over, het verandert van vorm

‘En zo, al lonkend en kauwend en verhalend, komt dat averechtse weefgetouw van de rouw op gang, dat draad voor draad de doden uit ons losmaakt, om ze vervolgens op een andere manier weer met ons te verknopen.’ – Erwin Mortier –

Het is nu dertien jaar geleden dat mijn man overleed. Terugkijkend zie ik de rouw langzaam van vorm veranderen. Het eerste jaar was het jaar van de eerste keren. De eerste verjaardag, vaderdag, avondvierdaagse, barbecue, vakantie, kerst enzovoorts zonder hem. Het tweede jaar was het jaar van de grote leegte, ineens drong dieper door dat dit gemis na alle eerste keren ook voor de rest van ons leven zou blijven. Mijn derde jaar was een jaar vol hoop. We ontdekten steeds vaker dat we nog veel konden genieten, weer naar dingen uitkeken, grotere plannen maakten. Af en toe was er toch weer een gebeurtenis die een stukje rouw opriep dat ik niet eerder bedacht had. Zo leerde ik jaar na jaar nieuwe aspecten van de rouw kennen. En verweeft het verlorene zich op een nieuwe manier in je leven. Mijn kijk is voorgoed veranderd. Het heeft ook ontwikkeling teweeggebracht.

Meer lezen?

Fijne boeken over rouw waar ik al eens boekvindsels over tekende en schreef:

• Met mijn ziel onder de arm – Riet Fiddelaers-Jaspers
• Helpen bij verlies en verdriet – Manu Keirse

Hulp nodig?

Voor de rouwende: Dobber jij stuurloos rond, wil je even op sleeptouw genomen worden, draai je in cirkeltjes of wil je het roer weer oppakken? Maak een afspraak.

Voor naasten van een rouwende: Wil jij wat meer weten over de do’s en don’ts richting iemand in de rouw? Wil je leren hoe je aanwezig kunt zijn, luisteren en niet te veel oplossen? Maak een afspraak.